Reconstructie; Floriade in Almere
Vervlogen groene poldervisioenen: ‘De enige toeristen die op de Floriade afkomen, zijn ramptoeristen’
Met de Floriade zou Almere zich in 2022 op de wereldkaart zetten als zinnebeeld van de groene stad van de toekomst. Maar nu er donderdagavond definitief over wordt gestemd, is de oorspronkelijke begeestering gesmoord in vrees voor een fiasco.
Charlotte Huisman en Jurre van den Berg 17 juni 2020, 22:42
‘De beuk erin!’ Het wordt letterlijk opgevat. Tijdens het fotomoment grijnzen vier heren van middelbare leeftijd bij het planten van de boom. Het is de eerste stam van het arboretum. De ‘levende plantenbibliotheek’ moet uitgroeien tot het groene hart van de Floriade in Almere. De tienjaarlijkse wereldtuinbouwtentoonstelling zal in 2022 zes maanden lang hét voorbeeld zijn van de groene stad van de toekomst.
Dat is althans dan de verwachting, die 30ste november van 2017. Inmiddels vrezen velen een uit wensdenken en ronkend marketingjargon opgetrokken fata morgana van 60 hectare groot, die – net als de laatste drie edities van het evenement – zal uitdraaien op een flinke strop voor de toch al armlastige gemeente.
De rekening is al flink opgelopen. Niet meer dan 10 miljoen euro zou het evenement de gemeente kosten. Inmiddels is duidelijk dat het 60 miljoen wordt. Minstens.
Blauwdruk
‘Ik heb gelijk gekregen, maar ik had liever geen gelijk gehad. Dat was beter geweest voor Almere’, zegt PVV-fractievoorzitter Toon van Dijk. Op 2 juli 2015 stemde hij al tegen het masterplan van de Floriade. ‘Een blauwdruk voor een financieel fiasco’, noemde hij het plan destijds.
Maar de grote meerderheid van de gemeenteraad stemde vóór het beeld dat het stadsbestuur hen voor ogen hield: van een spectaculair evenement dat veel meer geld zou opleveren dan het zou kosten. Almere wilde af van zijn imago als saaie slaapstad in de polder. Al gauw roerde een groep kritische bewoners zich. Er moest wel erg veel natuur wijken voor het groene visioen.
De projectorganisatie Floriade BV kan, een krappe twee jaar voor de opening, nog weinig concrete plannen laten zien waarmee ze een miljoenenpubliek wil trekken. Er komt een bomentuin, een kabelbaan en een grote ‘belevingskas’, waarin bezoekers kunnen ervaren hoe belangrijk de tuinbouw is voor hun gezondheid. Behalve een reeks landenpaviljoens moet er een woning verrijzen van gerecycled plastic, afkomstig uit Almeers huishoudafval.
Nooduitgang
Corona bood een nooduitgang. Nu kon ter discussie worden gesteld of het nog wel verantwoord was zo’n groot evenement te organiseren. Een bestuurlijke verkenner, Harry van Dorenmalen, schreef daarop een ‘heroverwegend’ rapport. Zijn advies: niet uitstellen, niet afblazen. Al kost doorgaan 16,3 miljoen extra.
Donderdagavond stemt de gemeenteraad daarover. Als de voortekenen uit de voorafgaande urenlange vergaderingen niet bedriegen, zullen de raadsleden van de coalitiepartijen – VVD, D66, GroenLinks, Leefbaar Almere, ChristenUnie – ervoor kiezen om door te gaan op de ingeslagen weg.
‘We hebben nu gezaaid, het is tijd om te gaan oogsten’, voorziet Colette Holter (VVD). ‘We zien veel kansen om Almere nog beter op de kaart te zetten, om het toerisme een boost te geven.’ Er zijn bovendien al tientallen miljoenen geïnvesteerd, aldus Bastiaan Malotaux (CDA), die doorgaan met de ‘wereldtentoonstelling’ een ‘financiële no brainer’ noemt. Er liggen honderden miljoenen aan ‘spin off’ in het verschiet. En zelfs als het project meer geld kost dan oplevert, is ‘de investering in de stad’ de moeite waard, vindt hij.
Er zijn tegenvallers: veel van de paviljoens die op het Floriadeterrein verrijzen zullen tijdelijk zijn. Maar, zegt GroenLinks raadslid Willy-Anne van der Heijden: ‘Op het gebied van groen en duurzaamheid worden wel degelijk dingen gerealiseerd.’ Ook haar partij noemt de verbreding van de A6 als bijvangst.
Winstwaarschuwingen
Een rijdende trein laat zich moeilijk stoppen. Pas als machinisten zijn uitgestapt, komt voortschrijdend inzicht. Ook bij Tjeerd Herrema. Van 2015 tot 2018 was hij als PvdA-wethouder verantwoordelijk voor de Floriade. ‘Geen bloemkolen- en bloemententoonstelling, maar een lichtend voorbeeld van een groene, duurzame en zelfvoorzienende stad’, beloofde hij toen nog. Nu meent hij: stoppen is beter.
De winstwaarschuwingen kunnen Almere niet zijn ontgaan. Het merk Floriade vergrijst, schreef oud-minister van Landbouw Cees Veerman al in 2014. Het moet voor de bezoekers een evenement zijn, een ‘belevingsvolle reis’, aldus zijn rapport Floreren in Almere. Het succes ervan zou afhangen van een succesvolle samenwerking met partners en professioneel management.
De realiteit: het project versleet vijf wethouders, drie directeuren en een voltallige raad van commissarissen. ‘Het kan in Almere’, haalt Hans Everhard (SP) cynisch de citymarketingspreuk van stal.
Van de geraamde 10 miljoen euro aan sponsorgelden is nog geen tiende binnen. Op meer geld kan als gevolg van de coronacrisis amper worden gerekend. Vanwege de pandemie is ook het verwachte bezoekersaantal teruggeschroefd naar 1,6 miljoen (evenveel als de Nijmeegse Wandelvierdaagse). Nog te optimistisch, vindt Everhard (SP): ‘De enige toeristen die straks op de Floriade afkomen, zijn ramptoeristen.’
Regie
Verkenner Van Dorenmalen is eveneens kritisch over de voortgang. Regie ontbreekt nog steeds, schrijft hij. En na acht jaar voorbereidingen is ‘het verhaal’ van de Floriade nog steeds niet duidelijk. ‘Het best bewaarde geheim van Almere’, erkende zelfs verantwoordelijk wethouder Jan Hoek (GroenLinks) in het raadsdebat. ‘We zijn er vrij vakkundig in geslaagd dat niet voor het voetlicht te brengen.’
‘Het groenste dagje uit voor jong en oud’? ‘Iedere toehoorder van deze elevator pitch stapt op de eerste verdieping uit de lift’, schampert PVV’er Toon van Dijk. Ook onder de inwoners van Almere is het draagvlak flink geslonken. In 2015 vond 62 procent de Floriade ‘goed en nuttig voor Almere’, inmiddels nog slechts 38,8 procent, blijkt uit peilingen van Omroep Flevoland. Een meerderheid van de bevolking vindt stoppen verstandiger dan doorgaan.
‘Kijkend naar wat er zich afspeelt rondom de Floriade bekruipt mij het gevoel dat ik in een remake zit van de film Titanic.’ Het zijn woorden van Marc van Rooij, de marketingman die het concept voor de Almeerse Floriade bedacht. Hij is niet vrij van rancune, nadat hij in een juridisch conflict belandde met de gemeente. Toch is het met pijn in het hart dat hij schrijft: ‘het is onverantwoord om verder te gaan.’
Groene dromen worden ondertussen amper nog hardop gedroomd. Zelfs pleitbezorgers kiezen het defensief: Almere zou een ‘modderfiguur’ slaan bij afblazen, reputatieschade lijden, claims aan de broek krijgen. Op de fundamenten van de tentoonstelling zal een nieuwe, groene woonwijk verrijzen, Almere Hortus. Maar waar die ooit als waardevolle nalatenschap gold, wordt de huizenbouw nu gezien als enige manier om de verwachte financiële verliezen te compenseren.
Zoete broodjes
Almere heeft het volgens Toon van Dijk niet meer nodig om met een prestige-evenement op de kaart gezet te worden. Mede door het woningtekort verkopen de huizen in de Almere als zoete broodjes. De PVV vermoedt dat er flink druk is uitgeoefend op de collegepartijen om voor te stemmen. Met name op de ChristenUnie, die op de valreep bekendmaakte voor de Floriade te kiezen.
Maar CU-fractievoorzitter Hans van Dijk ontkent. ‘We hebben lang geworsteld, en als we voor ‘nee’ hadden gekozen, waren we uit het college gestapt’, zegt Van Dijk. ‘Er is een periode weinig voortgang geweest. Maar de huidige leiding van de Floriade BV heeft ons het vertrouwen gegeven dat er de komende twee jaar meer gaat gebeuren dan de afgelopen zes jaar.’
‘Tijd is en was de grootste vijand van de Floriade en misschien met de
