groen

Marjon Op de Woerd– 13:39, 4 juli 2017

 

Het prestigieuze miljoenenproject de Floriade in Almere staat er niet goed voor. Financiële tegenvallers, een organisatie als een vastgelopen schip en kritiek uit alle hoeken zetten de boel op scherp in Flevoland. Gaat het wel goedkomen met de Floriade in 2022?

Celebrate Green is het motto op de open dag van de Floriade in Almere. De wanden zijn bedekt met mos, het tapijt in de voormalige duikschool is een luchtfoto van de Flevolandse weilanden en het podium is speciaal voor de gelegenheid met gras bekleed. “We willen vieren dat we een groene wereldstad zijn en dat we staan voor een gezond en gelukkig leven”, aldus Jannewietske de Vries, algemeen directeur van Floriade BV.

ADVERTISING

De Engelse termen schieten gedurende haar presentatie door de lucht. Growing Green cities, het centrale thema van het evenement dat over vijf jaar moet plaatsvinden. ‘Greening. Feeding. Healthying. Energizing. Happying.’ De Floriade in Almere gaat er allemaal voor zorgen. Toch?

Zover is het nog lang niet. Het enorme prestigeproject heeft sinds de kandidaatstelling al aardig wat hobbels moeten doorstaan. Het kwam zelfs zover dat de Floriade Volggroep, een groep raadsleden die de Floriade kritisch volgt, dit voorjaar een onafhankelijk onderzoek wilde naar de kosten als de gemeente de stekker eruit zou trekken. Daar hebben de coalitiepartijen een stokje voor gestoken. Diezelfde coalitie beseft echter ook dat ze een probleem hebben en dat de vele kleine barstjes in het project nu op springen staan.

Het is dus misschien wel heel handig dat de interim woordvoerder, speciaal voor de Floriade, gepokt en gemazeld is in crisiscommunicatie. Voor communicatiebureau Crisis Support Team hield hij zich onder meer bezig met de Enschedese vuurwerkramp, de rellen in Ondiep en het instorten van de Utrechtse werftrap. Al benadrukt hij zelf dat hij nu de Floriade ‘doet’ vanuit zijn andere expertise: gebiedscommunicatie.

Geen bloemkolententoonstelling

De weg naar de Floriade begint in 2012 als blijkt dat Almere tegen betaling van 3 miljoen euro aan de Nederlandse Tuinbouwraad in 2022 de zevende Nederlandse wereldtuinbouwtentoonstelling mag organiseren. Voor zes maanden is een gebied langs de A6 – de snelweg die heel Flevoland doorkruist – straks een plantenstad van 60 hectare, zo’n 120 voetbalvelden. Het moet een gebied worden dat aan de hand van voorbeelden uit de hele wereld het verhaal vertelt van de groene stad anno 2050: de stad van de toekomst.

De ambities zijn hoog. “Geen bloemkolen- en bloemententoonstelling, maar een lichtend voorbeeld van een groene, duurzame en zelfvoorzienende stad”, aldus verantwoordelijk wethouder Tjeerd Herrema (PvdA) eerder dit jaar. Nu benadrukt hij dat nogmaals. “Het moet een gebied worden met een eigen ecosysteem, dat zijn eigen elektriciteit opwekt, en waar afval niet het eindstation is maar juist het begin van iets nieuws.”

Volgens Herrema zit groen nu eenmaal in het DNA van Almere. Hij wijst naar de enorme kaart aan de wand en toont de bossen en het vele groen in en rondom de stad. “Deze expositie is voor ons een kans om het mooiste dat de wereld te bieden heeft hier naartoe te halen. En vervolgens kunnen we al die slimme en innovatieve ideeën zelf toepassen in de stadswijk die er op het Floriadeterrein na het evenement verrijst.”

Tekst loopt door onder afbeelding

Trekken aan een dood paard

Het mooiste van de wereld? “Houd nou toch op met die flauwekul. De Floriade is een leuk idee, maar het is niet meer van deze tijd.” Hans van Driem kan nauwelijks nog aanzien wat er in Almere gebeurt. In 1992 was hij zelf directeur van de Floriade in Zoetermeer, later stond hij aan het hoofd van attractieparken Walibi Flevo en Six Flags Holland, en hij was jaren verantwoordelijk voor de promotie van Nederland op de zakelijke markt.

Ieder evenement of attractiepark heeft volgens Van Driem één ding nodig: de wow-factor. “De wow-factor zorgt ervoor dat je een bezoek aan anderen aanraadt en dat mensen bereid zijn 25 euro voor een kaartje te betalen. De Floriade is er maar zes maanden, veel te kort om dat te bereiken.”

Van Driem weet het zeker: het concept van de Floriade is dood. Uit. Over. Klaar. Er is volgens hem te veel concurrentie in de wereld van vrijetijdsbesteding en dagrecreatie. “In mijn Floriadetijd, begin jaren negentig, had ik een slapende Keukenhof tegenover me als concurrent. Nu is de bloementuin springlevend met 7 miljoen bollen per jaar. Waar denkt u dat een toerist voor kiest? Toch zeker niet de Floriade”, zegt Van Driem.

Het is volgens hem dan ook een utopie dat Almere de geschatte 2,2 miljoen bezoekers kan binnenhalen. “Kijkend naar de veel lagere bezoekersaantallen van eerdere Floriades en tuinbouwtentoonstellingen in landen als Duitsland is het onmogelijk dat Almere dat aantal op de stoep krijgt.”

Investeren in het wow-effect

Ook investeert Almere in de verkeerde zaken, meent de recreatiedeskundige. “In onze branche bestaat een simpele vuistregel: per 100.000 bezoekers moet je 10 miljoen investeren voor het wow-effect. De Efteling investeert bijvoorbeeld zo’n 30 tot 50 miljoen euro in een attractie.

En wat doet Almere? Iconische bruggen bouwen, geld pompen in het bouwklaar maken van een ongeschikt terrein, en een toekomstvisie op duurzaamheid en voedsel de attractie laten zijn. Maar de toekomst is nooit echt te zien, dat is het probleem.” Dat de tuin er straks prachtig bij ligt, dat gelooft hij wel, maar iets indrukwekkends zal ontbreken. Daar is hij van overtuigd.

Zowel de gemeente als de in 2016 opgerichte Floriade BV ziet dat uiteraard anders. “Groene wereldsteden laten straks bij ons in Almere zien welke problemen zij hebben en hoe zij die duurzaam en groen gaan oplossen. We vertellen straks het verhaal van een groene toekomststad waarbij interactiviteit met de bezoeker een belangrijk onderdeel wordt”, legt Jan Willem Griep uit.

De directeur tuinbouw en financiën van de huidige Floriade BV benadrukt dat het heus niet alleen maar om droge educatie gaat. “Het wordt de combinatie van topattracties, topevenementen én groene wereldsteden die bezoekers naar Almere gaat trekken.”

Tekst loopt door onder afbeelding

Heimwee naar Almere

Directeur Jannewietske de Vries drukt op play en opzwepende muziek schalt door de speakers tijdens de open dag. Een hotel met boomhutten, een kinderglijbaan uit een bijzondere en vooral zeer hoge boom, en groene dansfeesten genaamd Sensation Green verschijnen in beeld. “Moet je je voorstellen dat straks 2,2 miljoen mensen de Floriade bezoeken”, zegt ze. “Almere wordt een plek om heimwee naar te krijgen.”

Wethouder Herrema zegt het gelukkig zelf. “Ideeën zijn mooi, maar dat is slechts papier. De uitvoering is de daadwerkelijke lakmoesproef.” Te lang heeft het proces stilgelegen, te lang deed iedereen de Floriade ‘er maar een beetje bij’. Wil er over vijf jaar een bloeiende groene stad zijn, dan moet de aanbouw van planten en bomen nu beginnen. Het is de bedoeling dat komende november de eerste zaden de grond in gaan, maar dan moet de tuinbouwsector wel snel over de brug komen.

“Dit is het moment van de waarheid, dat besef ik volledig”, aldus Herrema. Hij heeft ervaring met complexe gemeentelijke megaprojecten. Als wethouder Verkeer in Amsterdam was hij ooit verantwoordelijk voor de Noord/Zuidlijn. Na financiële tegenslag en extra vertraging nam hij in 2009 politieke verantwoordelijkheid en trad af. Hij wist waar hij aan begon toen hij bijna twee jaar geleden aantrad in Almere als wethouder, de Floriade zou een lastig dossier worden.

Dat werd bevestigd in het adviesrapport van bureau AT Osborne, dat afgelopen december snoeiharde kritiek uitte op de organisatie van de Floriade. Te weinig leiding, gemiste deadlines, geen teamgevoel en een organisatie die achter de feiten aanloopt waren de voornaamste punten van kritiek. Werk aan de winkel voor Herrema. “De gemeente moet geen gekke henkie zijn. De Floriade mag niet een feestje van de overheid worden dat miljoenen kost. Daarom zetten we ook vol in op de stadswijk die na afloop van het evenement op het Floriadeterrein komt.”

 

Moment van de waarheid

Kijkend naar het financiële voorland van Floriade 2022 ziet het er niet hoopgevend uit. Floriade 2012 in Venlo: negen miljoen euro verlies. Haarlemmermeer (2002): acht miljoen. Zoetermeer (1992): vijf miljoen.

Ook in Flevoland tekent zich nu een zorgwekkend patroon af. In eerste instantie dacht de gemeente dat het evenement 77 miljoen euro zou gaan kosten, maar bij de presentatie van het zogenoemde masterplan was dat bedrag opgekrikt naar 92 miljoen. Een jaar geleden kwam daar nog eens 1,7 miljoen bij vanwege vergeten beveiligingskosten, een nieuwe avondprogrammering en het planten van ’topgroen’. Topgroen ja, mooie en duurdere planten die bezoekers tot een tweede bezoek aan de Floriade moeten verleiden.

Die 94 miljoen hoeft de gemeente Almere niet alleen op te hoesten. Dertig miljoen is overheidsgeld, de rest moet uit de tuinbouwsector komen. De gemeente zou een bedrag van 10 miljoen euro op zich nemen, en geen cent meer. Dat beloofde wethouder Herrema tot voor kort, maar het liep anders. Almere moet toch nog eens 11,6 miljoen euro extra vrijmaken, want het stadsbestuur heeft de organisatie van het evenement naar eigen zeggen onderschat. “De Floriade is een unieke, eenmalige en zware opgave die om prioriteit vraagt”, aldus de wethouder in een brief aan de Gemeenteraad afgelopen maand.

Gemeentelijke ambtenaren die buiten de organisatie van de Floriade ook andere werkzaamheden hadden, worden daarom nu overgeheveld naar een zelfstandig opererend team. Dat kost over de komende jaren 7,2 miljoen euro aan zogenoemde werkbudgetten, een bedrag waarvan wethouder Herrema overigens meent dat het geen extra Floriade-kosten zijn omdat het mensen betreft die al in de organisatie werkzaam waren. “Deze mensen worden nu slechts bij elkaar gezet, maar ze deden hiervoor ook het werk al”, zegt Herrema.

Met alleen het speciale Floriade-team komt de gemeente er niet. Het team moet bijgestaan worden door deskundigen en adviseurs op het gebied van onder andere strategie, veiligheid en logistiek. En daar is een extra budget nodig van 4,4 miljoen euro. Noodzakelijk extra geld, want volgens de wethouder is de kans groot dat zonder deze miljoenen “het evenement van matige kwaliteit zal zijn, de opbrengsten zullen tegenvallen en er weinig investeerders […] aan de Floriade kunnen worden gebonden.”

 

Motie van wantrouwen

Voor de lokale PVV-fractie is de maat vol. De grootste partij van de stad heeft vanaf de oppositiebankjes vorige week een motie van wantrouwen ingediend tegen het gehele stadsbestuur. “Dit college blijkt niet bij machte om als een goed huisvader over het geld van de burgers in onze stad te waken. De Floriade zorgt voor een blinde vlek bij onze bestuurders”, aldus de PVV in een verklaring. De partij zegt te vrezen dat het project de komende vijf jaar nog veel meer belastinggeld gaat kosten. Ook de SP en de lokale AP/OPA-partijen – de enige partijen die de PVV-motie steunden – hebben opnieuw kritische vragen gesteld na de overschrijding van de oorspronkelijke gemeentelijke bijdrage. Eerder diende de ChristenUnie al eens een motie van treurnis in tegen wethouder Herrema vanwege gemaakte fouten rondom de organisatie van de Floriade.

Indien mogelijk zou het Burgercollectief Almere Floriade Anders waarschijnlijk ook een aantal moties hebben ingediend. Het collectief van betrokken en kritische burgers die via petities, Facebookgroepen en andere sociale media van zich laten horen, zegt geen tegenstander van de Floriade te zijn, maar wel grote zorgen te hebben. “Wij hebben het dan bijvoorbeeld over het financiële plaatje, over onbehoorlijk bestuur en een gebrek aan democratisch draagvlak”, aldus Ger-Jan Mensink, een van de kartrekkers van het collectief.

Hij vergelijkt de werkwijze van de gemeente met een sneeuwschuiver, die alles dat op zijn weg komt opruimt. “Er is ooit een stip aan de horizon gezet en daar moeten we nu koste wat het kost naartoe”, zegt hij. “De risico’s zijn doorgeschoven naar de Floriade BV, maar de gemeente heeft die bv 30 miljoen aan leningen toegezegd. En wie is de enige aandeelhouder van de bv en draagt dus een eventueel faillissement? Juist, de gemeente.”

Zittend op het terras van camping Waterhout midden op het toekomstige Floriadeterrein verbaast Mensink zich over de omgang met gemeenschapsgeld. “Als het zo’n succesformule is, waarom organiseert de sector het dan niet zelf?”, vraagt hij zich af. De camping waar hij zit is onderwerp van een juridisch dispuut met de gemeente, omdat ze deels op Floriade-terrein ligt en plaats moet maken voor een weg richting een bedrijvenpark langs de A6. “De gemeente doet nu voor de derde keer een poging de camping te onteigenen, maakt keer op keer grove procedurele fouten en dat alles levert Almere imagoschade op. Om over de problemen rondom de jachthaven die verderop ligt nog maar te zwijgen.”

 

Cynisme

Herrema weet dat het nu menens is. “Ik geef het gelijk toe, er is te veel niet goed gegaan als we het over de Floriade hebben. Er was geen deugdelijke planning, geen bestemmingsplan, geen focus.” Een groot deel van de tijd heeft de gemeente simpelweg verloren, en dat betekent dat er een sprint moet worden ingezet. De wethouder snapt dat mensen zich zorgen maken om het project. “Het cynisme in Almere is best groot, maar ik begrijp dat wel. Er is nog niets te zien van de Floriade en daarnaast zijn er genoeg projecten in het verleden geweest die de stad wel geld hebben gekost maar niet zijn gelukt. Ik ben niet van plan de Floriade aan die lijst toe te voegen.”

Over stoppen met de Floriade wil hij dan ook niets horen. Dat is wel het slechts denkbare signaal naar investeerders, zegt hij. “We gaan nu de boer op met ons plan en laten zien wat we te bieden hebben. De markt is aan zet, zo simpel is het.” Wat als zij niet over de brug komen? “Ja, dan hebben we een probleem.”

Tekst loopt door onder afbeelding

Elke tien jaar in nederland

De Floriade is de wereldtuinbouwtentoonstelling, een evenement dat sinds de jaren zestig iedere tien jaar in Nederland georganiseerd wordt. De Floriade 2022 in Almere is de zevende Floriade in Nederland en de 23ste wereldwijd. Floriades zijn bedoeld om de tuinbouwsector te versterken en de export te bevorderen.

Het terrein bestaat doorgaans uit bomen, vaste planten, bloemen, waterplanten en zogenoemde paviljoens waarin ministeries, bedrijven of landen zich kunnen profileren op het gebied van tuinbouw of bijvoorbeeld milieu.

https://www.trouw.nl/groen/-het-concept-van-de-floriade-is-dood-uit-over-klaar-~aee16ae4/