Reportage Kasteel Almere

Als het om Kasteel Almere gaat, dwalen er vele wonderbaarlijke kronieken door de onaffe gangen

Ondernemer Ton Theunis had grote plannen met Kasteel Almere: een Efteling-achtig sprookjespark zou het worden. Maar ook hij moest de burcht half afgebouwd laten staan.

John Schoorl 17 april 2019, 13:30

Er valt een lichtstraal op het glimmende voorhoofd van Ton Theunis (59), terwijl hij voor het gesloten hek staat van het vervallen Kasteel Almere, bijgenaamd ‘de schandvlek’. Hij kan dan wel niet naar binnen, naar wat zijn fantasypark WitchWorld had moeten worden, maar hij teleporteert je wel regelrecht naar het etmaal dat hij hier heerste, als kasteelheer van dienst..

Stel je die dag maar eens voor, 31 oktober 2015, en hetzelfde hek stond wagenwijd open. Ook toen hoorde je het verkeer op de A6 voorbij denderen en was Kasteel Almere omzoomd met bomen en struiken en ruimhartig geasfalteerde fietspaden. Theunis had de sleutel gekregen, als nieuwbakken eigenaar, en wilde het volk van Almere binnenlaten in wat voor hen, sinds de bouw in 2000, een onneembare veste was, een ongebruikt kasteel, een hedendaagse ruïne.

Er kwamen dui-zen-den mensen. Het werd de langste rij in de geschiedenis voor een niet-bestaand themapark.

Als je het precies wilt weten: Theunis stond die dag zelf op de binnenplaats van het onaffe kasteel. Hij droeg een gele bouwhelm en was vol goede zin. Om toerbeurt mocht een groep bezoekers naar binnen om naar zijn verhaal te luisteren. Hoe hij bevangen was door het idee Almere op de kaart te zetten met een attractiepark vol trollen en heksen, een Flevolandse versie van The Lord of the Rings: WitchWorld.

Achthonderdduizend bezoekers zou hij per jaar trekken, naar dat park met een totale grootte van 65 hectare. Werkgelegenheid verzorgen voor 350 mensen. Een economische injectie van zomaar 63 miljoen euro voor de omgeving. Dé ideale uitwijkplek voor toeristen in Amsterdam, want je kon het ook WitchWorld Amsterdam noemen.

Hier kon hij die talloze Harry Potter-fans bedienen. Of de uitdijende LARP-gemeenschap: de duizenden Nederlanders die zich in het weekend verkleedden om een rol in een mysterieuze verhandeling te spelen. Op deze plek zou de fantasyserie die hij in de pen had tot leven komen: de WitchWorld-legende over de 16-jarige jonkvrouwe Elaine van Berlichem, haar bevriende trol Toerio en tovenaar Semalion.

Vertel Theunis nou niet dat hier sprake was van een geprefabriceerde, verdisneyficeerde versie van een kasteel, zonder enige historische inbedding. Ho ho! Het was de Engelse monnik Bonifatius die in het jaar 753 op zijn zendingstocht naar Friesland langs ‘het Aelmere’ reisde, ongeveer daar waar WitchWorld zou komen.

Hij wees het bezoek op de grootste van de vier torens. Dat daar, was een verdedigingstoren met kleine raampjes, waar overigens het glaswerk ontbrak. Daar kon hij wel drie attracties in kwijt; welke dat waren, dat zouden ze wel zien als hij in 2019 klaar was. In die andere toren voorzag hij een restaurant, winkels, en er kon ook getrouwd worden.

Voorlopig, zo was voor ieder uit eigen waarneming vast te stellen, was Kasteel Almere vooral een winderig spookkasteel, met wegrottende torenspitsen en groenbruin uitgeslagen muren.

Vier keer op rij oreerde Theunis over zijn missie, totdat hij inzag dat het een onmogelijke opgave werd om al die vijftienduizend mensen zijn fantasyvisioen uit te leggen. Hou ermee op, werd hem gezegd, laat ze maar gewoon rondneuzen. Open de deuren, klonk er. Ja, wat er toen gebeurde, die eindeloze stroom nieuwsgierige mensen. Dat emotioneerde hem flink, zegt hij, het was een heksenketel.

En nu hij hier weer staat, voor dat roestige dichte hek met zicht op de bouwvallige burcht, wordt hij overvallen door een droef gemoed. Wat denk je dan, zegt hij met verbaasde blik, hier kan hij toch onmogelijk lachend naar kijken? Want het had zo mooi kunnen zijn, iets imposants, iets echt bijzonders. Het was niet zomaar een droom.

Op 31 oktober 2015 stond Ton Theunis er nog zo goed voor. Of laten we het zo zeggen, het kon nog alle kanten op met WitchWorld, ook de goede. Hij was de aspirant-eigenaar geworden van Kasteel Almere, al moest hij nog wel de financiering regelen en de medewerking krijgen van de gemeente Almere. Zo ver had Theunis het in ieder geval geschopt, na een hobbelige loopbaan als gevangenisbewaarder, rechtbank-griffier, thrillerschrijver, leraar en eigenaar van een tekst- en marketingbureau, met een idee dat in 2009 in Zweden zijn hoofd was binnengewaaid.

Dat jaar reed hij van zijn zomerhuis in het zuidoosten van Zweden terug naar huis. Zijn Zweedse zwager had hem die week meegenomen naar een netwerkborrel. Daar liep hij tegen een hoge ambtenaar aan van de provincie Kalmar län, die zich afvroeg hoe hij Nederlandse gezinnen kon verleiden om de regio te bezoeken. Toen zat hij in zijn auto hardop na te denken, met zijn vrouw. Mistige wouden… trollen… stoere Vikingen… Ja! Dat gaan we doen, zei hij: een klein uitgevallen Efteling-sprookjespark vol Scandinavische mythen en sagen.

Bij de provincie vonden ze dat idee wel wat te ver gaan, maar in de gemeente Mönsterås gingen de handen op elkaar. Geweldig idee! Hoeveel bos wilt u hebben? In een kantoortje in Lelystad werkte Theunis de plannen uit. Hij regelde stagiairs die hem hielpen met poppen, attracties en maquettes. Totdat hij in 2013 ook van Mönsterås te horen kreeg dat het niet doorging.

Dat was voor Theunis even een moment dat hij erdoorheen zat. Maar nog voor hij zich weer hoefde op te richten, kwam er al een bevrijdend telefoontje. Een ambtenaar van de gemeente Almere aan de lijn: zeg Ton, is dat attractiepark niet iets voor hier? Dat hij gelijk aan Kasteel Almere dacht, hield hij even voor zich. Voor je het weet, doen in Almere de wildste verhalen de ronde, want verhalen lijken bij het kasteel te horen.

Als het om Kasteel Almere gaat, dwalen er vele wonderbaarlijke kronieken door de onaffe gangen. In twintig jaar tijd werd hier geschiedenis geschreven, met een nog steeds onvoltooid, nutteloos bouwsel als gevolg. Zo was er eerst de sage van VVD-wethouder Cees van Bemmel, erkend lokaal luchtfietser, met plannen voor een piramide in het water en een verrijdbaar podium in het centrum van de stad. En: een echt kasteel in Almere, als een sprookje om in te trouwen. Hij kreeg zijn zin – en een nieuwe bijnaam, Ollie B. Bemmel.

Een hoofdrol in een nieuwe episode was weggelegd voor projectontwikkelaar Tijs Blom. Die was de eigenaar van Château Jemeppe in de Belgische Ardennen, en naar voorbeeld daarvan begon hij, naast de A6, aan de bouw van Kasteel Almere. Kosten: 90 miljoen euro. Blom wilde ‘tuinen van liefde’ die de burcht moesten omringen, en voorts twee trouwzalen, toneel- en concertzalen, een koetshuis voor de rijtuigen en ‘Friese paarden’ waarmee de pasgetrouwde stellen zouden worden vervoerd. Een mysterieuze Arabische prinses zou hem daar financieel bij helpen, maar die bleek in rook te zijn opgegaan. Blom ging failliet en liet het kasteel half afgebouwd staan.

Dan was er het tragische relaas van Rob Wijnmaalen, directeur van het Rabobank-filiaal in Eemnes. Hij strooide ruimhartig met financieringen, zoals voor Tijs Blom en zijn Kasteel Almere, waarin hij namens de bank 55 miljoen euro investeerde, zonder dat daar van de kant van de projectontwikkelaar genoeg onderpand tegenover stond. De top van de Rabobank rook in 2001 onraad en greep in. Op dezelfde dag dat Wijnmaalen bij de bank vertrok, kwam hij om bij een auto-ongeluk.

In 2005 meldden zich nieuwe gegadigden voor het kasteel: Joop van der Graaf en bouwbedrijf Vink uit Barneveld. Zij noemden zich Gravin en namen het voor 9 miljoen euro over van Rabobank, die eigenaar was geworden na het failliet van Blom. Gravin had in 2007 gelikte plannen, met grootscheepse woningbouw rond het kasteel, maar de gemeente zei: nee, de bestemming is horeca en recreatie, en niet voor rijtjeshuizen, zelfs niet in middeleeuwse stijl. Het bedrijf laat weten geen dag spijt te hebben gehad van de aankoop van het kasteel, ook al is in die veertien jaar tijd nog geen dakpan gelegd. Want wie kan nu zeggen al zo lang de eigenaar te zijn van een kasteel?

Ton Theunis stapt in zijn bestelwagen en we rijden door zijn Almere – want zo ziet hij het. Daarom was het ook zo mooi dat hij als oer-Almeerder (sinds 1982) zo’n oer-Almeers bouwwerk als het kasteel zou gaan bestieren. O ja, die financiers, daar waren we gebleven in zijn verhaal, die had hij dus nog niet. Je gelooft het of niet, maar twee Chinese bedrijven zagen toekomst in WitchWorld in Almere. Wel wilden ze ‘een warme brief’, een schriftelijke steunbevestiging van de gemeente. Maar die bleef uit, omdat de gemeente precies wilde weten wie de Chinezen waren – en dat mocht hij nou juist niet vertellen. De Chinezen haakten af, mede omdat de intentieverklaring op zich liet wachten, en een Duitse investeerder zag er ook geen heil in.

Maar de grootste klap moest nog komen: in 2017 sprak de gemeente zijn voorkeur uit voor het Eden Project. In het Engelse Cornwall was in 1997 een park neergezet – duurzaam en educatief – dat inmiddels miljoenen mensen trok en miljoenen opleverde. Zo’n botanische tuin, met dezelfde naam, zou in de omgeving van Kasteel Almere moeten komen en kreeg alle financiële en politieke support. Dit sloot volgens de gemeente goed aan bij een prestigieus megaproject: de Floriade van 2022. Theunis ontdekte dat er 500 duizend euro klaar stond voor het Eden-plan, en mogelijk nog eens 10 miljoen euro – terwijl hij aanhoudend te horen had gekregen dat er geen geld was en ook de morele steun ontbrak.

En toen knapte er iets, in de zomer van 2018. Hij voelde zich belogen en bedrogen. Wat moest hij al die tientallen vrijwilligers, stagiairs en mensen uit de dagbesteding vertellen? Dat ze al die jaren voor niks de poppen voor WitchWorld hadden gemaakt, de maquettes hadden ontworpen, zich verbonden hadden gevoeld met zijn droom? Was zijn project dan een verboden reis geworden, analoog aan een door hem bedachte attractie, Forbidden Voyage?

Theunis had zich – in zijn eigen woorden – als een gewillige jonkvrouwe in de armen van de gemeente gevleid. Maar terwijl hij dacht aan vaste verkering, deelde de lokale overheid het bed met een andere gegadigde. De jonkvrouwe, aldus Theunis, is in Kasteel Almere van haar onschuld beroofd.

Daar denkt de gemeente Almere overigens anders over. Desgevraagd zegt die dat er sprake is van ‘grote waardering voor alle inzet’. ‘Maar het realiseren van een themapark kan alleen niet zónder een sluitende businesscase met gecommitteerde investeerders aan boord’, aldus een woordvoerder. ‘Helaas is WitchWorld tot nu toe niet in staat geweest dit te bereiken.’

De grootst mogelijke nonsens, meent Theunis, die drie verschillende wethouders zegt te hebben bediend met een businessplan. Wat hij zichzelf wel kwalijk neemt, is dat hij te naïef is geweest in zijn vertrouwen in de lokale politiek. Hij bekent schuld waar het gaat om een gebrek aan tactisch en strategisch vermogen. Tegelijkertijd zegt Theunis daar blij mee te zijn, want dat betekent dat hij altijd zichzelf is gebleven.

Op 23 oktober 2018 kondigde Theunis zijn besluit aan: ‘We stoppen ermee.’ In het Delta-gebouw in Almere zag hij zijn totaal verbaasde medewerkers in huilen uitbarsten. Hij sloot zijn speech af met: ‘Toch blijft de wens dat het kasteel wordt afgebouwd bij ons altijd bestaan. Dat gunnen wij de Almeerders!’

Ja, en toen is hij er twee maanden tussenuit gegaan, hij kon niet meer. Hij

lees verder >>> https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/als-het-om-kasteel-almere-gaat-dwalen-er-vele-wonderbaarlijke-kronieken-door-de-onaffe-gangen~bf0a843b/